Ở Nhật, chùa và đền có ở khắp mọi nơi: từ thành phố đến ngoại ô, làng xã hay thậm chí ở cả những vùng sâu vùng xa, trên núi cao. Không gian ở chùa, đền rất yên tĩnh và linh thiêng. Vào dịp đầu năm mới, người Nhật thường đi lễ chùa hay viếng đền để cầu may mắn, bình an. Họ cũng thường thỉnh những lá bùa may mắn ở chùa hay đền để hộ thân. Tuy cùng là nơi thờ cúng, thực hành tín ngưỡng phổ biến ở Nhật nhưng đền và chùa có chút khác nhau.
Tôn giáo
Điểm khác biệt cơ bản đầu tiên là khởi nguồn tôn giáo.
Đền thờ là một phần của tín ngưỡng Thần đạo, tôn giáo cổ xưa, nguyên thủy của Nhật Bản. Tín đồ Thần giáo tin rằng vạn vật trong tự nhiên đều có linh hồn. Mỗi ngọn núi, con sông, khu rừng, cây cối, tảng đá… đều có một linh hồn ngự trị, cần được tôn kính và thờ cúng.
Người Nhật tin rằng các vị Thần linh cư ngụ trong các vật linh thiêng được thờ cúng bên trong ngôi đền. Vị trí đặt ngôi đền là nơi khi xưa thường diễn ra các nghi lễ linh thiêng. Các Thần sư (nhà sư sinh sống và tu tập ở đền thờ) và các vu nữ quanh năm chuẩn bị cho các nghi lễ. Tên của ngôi đền thường được đặt theo tên của vị Thần được thờ cúng trong đền. Những ngôi đền lớn, nổi tiếng được gọi là Jingu (神宮 / じんぐう) hoặc Taisha (大社 / たいしゃ). Ví dụ như Meiji Jingu ở Harajuku, Ise Jingu ở tỉnh Mie và Izumo Taisha ở tỉnh Shimane.
Phật giáo ở Nhật Bản có nguồn gốc từ Phật giáo Ấn Độ được du nhập qua Trung Quốc rồi được đưa vào Nhật Bản. Trong chùa có thờ nhiều vị Phật như Phật Thích Ca Mâu Ni (Dainichinyorai), Phật Dược Sư (Yakushinyorai), Quan Thế Âm Bồ Tát (Shokanzeonbosatsu) và các vị Phật khác tùy vào nhánh tín ngưỡng của ngôi chùa đó. Các Phật sư sống và tu tập tại chùa. Hàng ngày lo kinh kệ và chăm sóc, dọn dẹp chỗ tu tập. Ở Nhật, đôi khi, Bạn còn có thể thấy một ngôi chùa và đền ở cùng một nơi, được gọi là chùa đền (神宮寺 / じんぐうじ / jingū ji). Sở dĩ có sự hòa hợp này là vì trước đây (cho đến thời Meji 1868 – 1912), người Nhật tin rằng các vị thần cũng phải chịu nghiệp chướng và cần đến sự cứu rỗi của Phật giáo. Cho nên, chùa được dựng lên cạnh đền để cứu rỗi cho vị thần.
Lối vào
Một dấu hiệu khác biệt dễ nhìn thấy nhất là lối vào của chùa và đền.
Để vào ngôi đền Thần giáo, Bạn phải đi qua một cổng thiêng tori sơn màu son đỏ 鳥居 /とりい, biểu tượng ranh giới ngăn cách giữa thế giới trần tục bên ngoài và thế giới linh thiêng của các vị Thần bên trong đền. Hai bên cổng có 2 linh vật bằng đá komainu (狛犬 /こまいぬ) trong hình dáng của chó hoặc sư tử đứng bảo vệ đền.
Lối vào chùa thì cầu kỳ hơn và khác với lối vào của một ngôi đền. Những ngôi chùa lớn thường có 2 vị Thần Niō 仁王 / におう(Ông Thiện, Ông Ác) trấn cửa để bảo vệ chùa khỏi quỷ dữ.
Bên trong
Trong khuôn viên một ngôi đền, người ta thường thấy có cây, hoa, đá tảng. Đặc biệt, thường có một cây lớn được trang trí bằng những dải shide (四手 / しで), là những dải giấy hình zigzag, được gắn vào vòng dây shimenawaしめ縄 / しめなわ bao quanh thân cây.
Vật thờ cúng bên trong một ngôi đền có thể là một cái cây, một tảng đá hay đôi khi cũng có thể là một khuôn viên linh thiêng có mối liên hệ với một nhân vật trong lịch sử Nhật Bản.
Trong khuôn viên một ngôi chùa có thể có rất nhiều cây cối, hoa và đá tảng nhưng thường những thứ này là một phần thường thấy của khu vườn trong chùa, không phải là những vật được thờ phụng, cúng tế. Những vật được thờ cúng trong chùa là các tượng Phật butsuro (仏像 /ぶつぞう) đặt trong chánh điện. Chánh điện cũng là khu lễ bái chính của khách đi lễ.
Lễ & sự kiện
Cả chùa lẫn đền đều tổ chức các buổi hành lễ tín ngưỡng. Một số nghi lễ trở nên rất quan trọng trong đời sống tâm linh của người Nhật như trong tập tục lễ chùa/viếng đền đầu năm hatsumode.
Ngoài ra, đám cưới thì thường được làm lễ ở đền trong khi đám ma sẽ diễn ra ở chùa. Cho nên, ở chùa, người ta thường thấy có khu vực để thờ cúng người đã khuất.
Cách cúng bái
Khi đi lễ chùa hay viếng đền, khách đi lễ đều cúi lạy trước khi bước vào hay trước khi rời chùa, đền. Ở lối vào, khách đi lễ phải thực hiện phong tục rửa tay ở chōzuya (手水舎 / ちょうずや) để thanh tẩy cơ thể và tâm trí của mình trước khi lễ các vị Thần, Phật.
Sự khác biệt trong cách cúng bái thể hiện ở nghi thức lễ bái. Ở đền, khách đi viếng sẽ cuối lạy 2 lần, đập 2 tay vào nhau 2 cái, cầu nguyện, cuối lạy lần cuối. Trong khi ở chùa, khách đi lễ chỉ cần cuối lạy 1 lần trước khi cầu nguyện và 1 lần sau khi cầu nguyện. Không có đập tay.
Theo www.sakura-house.com
Aichi Việt Nam.
